اختلال خلقی فصلی چیست؟ - وبلاگ جناب خان

به گزارش وبلاگ جناب خان، فصل ها دلیلی بر تغییر خلق و خوی افراد هستند و گاه منجر به اختلال خلقی فصلی در افراد می گردد. پاییز و زمستان بیشترین تاثیر را بر تغییر خلق افراد دارند.

انسان از هزاران سال پیش به این نکته پی برده که فصل ­های سال می ­توانند روی خلق افراد اثر بگذارند. تا دهۀ 1980 اصطلاح اختلال خلقی فصلی تعریف نشده بود. این تعریف در خصوص افرادی به­ کار می­ رود که علیرغم این­که گاهی در تابستان هم افسرده می­ شوند ولی در بیشتر موارد در فصل­ های پاییز و زمستان به افسردگی مبتلا می­ گردند .

اختلال خلقی فصلی (SAD) چیست؟

اختلال خلقی فصلی نوعی افسردگی با الگویی ویژه است. این اختلال هر سال به طور منظم در پاییز و زمستان شروع می­ گردد و در بهار و تابستان انتها می ­یابد. به همین دلیل گاهی به آن افسردگی راجعه زمستانی هم گفته می­گردد .

بسیاری از علائم SAD همان علائمی هستند که در افسردگی معمولی (غیرفصلی) هم دیده می­ شوند. این علائم شامل :

• خلق پایین و افسرده (معمولا صبح ­ها بدتر است)
• کمبود انرژی
• بعد از بیدار شدن مدتی طول می­ کشد تا بتوان فعالیت روزانه را شروع کرد .
• فرد نسبت به زندگی علاقه کمتری دارد .
• فرد از امور و مسائل لذت­بخش احساس لذت نمی­ کند .
• تحریک ­پذیری
• کم شدن دیدارها و دیدار با سایرین
• کم شدن علاقه فرد نسبت به

علائم SAD نسبت به علامت ­های افسردگی کمی متفاوت هستند.در اختلال افسردگی غیرفصلی افراد معمولا کمتر غذا می­ خورند و خوابشان کم می­ گردد، در حالی­ که در اختلال خلقی فصلی اغلب خواب و اشتهای فرد بیشتر می ­گردد .

اگر به اختلال خلقی فصلی مبتلا باشید در صبح­ های زمستان به سختی از خواب بیدار می ­شوید و در طول روز هم خواب­ آلود هستید. ممکن است بیشتر دلتان بخواهد شکلات و مواد غذایی که کربوهیدرات بیشتری دارند مثل نان سفید و شیرینی جات بخورید. در این حالت دلتان نمی­ خواهد که فعالیت­ های بدنی انجام دهید و به همین خاطر در طول زمستان وزنتان اضافه می­ گردد .

افسردگی فصلی در فصل بهار بهتر می­ گردد. در حقیقت حدود یک سوم افراد مبتلا به اختلال خلقی فصلی در فصل تابستان و بهار خلقشان کمی از حد معمول بالاتر می ­رود.

چه افرادی دچار اختلال خلقی فصلی می ­شوند؟

مثل سایر انواع افسردگی، این اختلال بیشتر در زنان در سنین باروری دیده می ­گردد. اختلال افسردگی فصلی در زنان سه برابر شایع­تر از مردان است. این اختلال در بچه ها و افراد مسن هم رخ می ­دهد ولی بروز آن در این گروه ­های سنی نسبتا نادر است. این اختلال در افرادی که مناطقی استوایی زندگی می ­نمایند شایع نیست و هرچه از خط استوا دورتر شویم، احتمال شیوع آن بیشتر می ­گردد. بسیاری از ما ممکن است در زمستان علائم مختصری پیدا کنیم، کمی احساس خستگی کنیم، کمی بیشتر بخوابیم و وزنمان کمی بیشتر گردد. این حالت تا حدودی شبیه خواب زمستانی در حیوانات است. اگر علائم شما آنقدر شدید هستند که زندگی روزمره­ تان را دچار مشکل می ­نمایند، ممکن است دچار SAD شده باشید. در انگلستان سه نفر از هر صد نفر علامت­ های شدید افسردگی زمستانی را دارا هستند .

چه عواملی باعث ایجاد اختلال خلقی فصلی می ­شوند؟

به نظر می­ رسد که علت آن کمبود نور روزانه در زمستان باشد. امروزه ما بیشتر در فضاهای سربسته زندگی می ­کنیم و کمتر با نور خورشید روبرو هستیم. به نظر می ­رسد که کمبود این نور می ­تواند بر نحوه کار کردن تاثیر بگذارد و ما را بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دهد .

سایر اثرات SAD

بعصی از علامت­ های اختلال خلقی فصلی می ­توانند مسائلی فراوری نمایند که فرد مبتلا احساس بدتری پیدا کند. - یک حلقۀ معیوب :

اگر دائما احساس خستگی کنید، احتمالا کمتر کار و فعالیت می ­کنید، فعالیت بدنی کمتر، افسردگی را تشدید می­ کند .

اگر بیشتر غذا می ­خورید، افزایش وزن بیشتری هم خواهید داشت .

خواب ­آلودگی، کم شدن انگیزه و تحریک ­پذیری می­ توانند باعث مسائل بیشتری در خانه، اجتماع و محل کار شوند. فرد مبتلا به SAD هرچقدر که کمتر از عهدۀ وظایفش بربیاید، بیشتر تحت فشار قرار می­ گیرد .

بعضی از موارد خودیاری که در پایین به آنها اشاره می­گردد می­ توانند مانع از تشکیل حلقۀ معیوب علائم و تشدید مسائل فرد شوند .

خودیاری و روانشناسی در درمان اختلال فصلی

این نکات و موارد خودیاری، معمولا برای یاری به درجات خفیف SAD مفید است، ولی البته باید در موارد شدیدتر SAD هم به کار گرفته گردد .

• در طول ماه­ های تاریک تر تا جایی که ممکن است بیشتر بیرون بروید تا بیشتر نور روز را ببینید .
• هر نوع ورزشی را که به طور معمول انجام می­ دادید را ادامه دهید، بهترین نوع ورزش، ورزشی است که بیرون از منزل انجام گردد تا بیشتر در معرض نور خورشید قرار بگیرید .
• با خانواده و دوستان خودتان در این مورد صحبت کنید تا در خصوص شرایط شما اطلاع پیدا نمایند و شاید بتوانند شما را بیشتر حمایت نمایند .
• به خودتان یادآوری کنید که بعد از شب یلدا روزها رفته رفته طولانی­ تر می ­شوند و بهار در راه است .

نوردرمانی برای درمان اختلال خلقی فصلی

این کار با یک جعبه نورانجام می ­گردد تا کمبود نور روز را در زمستان جبران کند. نور فراوری شده شبیه نور خورشید است ولی اشعه فوق بنفش ندارد به همین دلیل برای پوست و چشم مضر نیست .

از زمانی که علائم در فصل پاییز شروع می ­شوند، باید از جعبه نور به مدت 30 دقیقه تا یک ساعت در روز بهره ببرید. اگر از جعبه صبح­ ها در زمان صبحانه استفاده گردد، بیشترین تاثیر را خواهد داشت. نوردرمانی بسیار سریع اثر می ­کند. اگر این درمان برای فرد موثر باشد، اغلب در هفته اول درمان تا حدودی متوجه بهبود علائم خواهد شد .

خوشبختانه عوارض جانبی این روش درمانی خفیف هستند. ممکن است متوجه شوید که دچار سردرد، تهوع یا تاری دید شده­ اید. این علائم با کمی فاصله دریافت از جعبه نور قابل برطرف هستند ولی باید توجه داشته باشید که خیلی از آن دور نشوید. هرچقدر چشمتان از جعبه دورتر باشد، نور کمتر درخشان به نظر می ­رسد. به همین خاطر باید مدت طولانی ­تری از آن بهره ببرید تا همان تاثیر را داشته باشد. معمولا بهتر است ازجعبۀ نور از ساعت پنج بعدازظهر به بعد استفاده نکنید چون ممکن است باعث گردد که شب به راحتی خوابتان نبرد .

ساعت ­های شبیه ­سازی ­نماینده سپیده صبح: از این ساعت ­ها هم می ­توان یاری گرفت. این ساعت ­ها به تدریج از یک ساعت قبل از بیدار شدن فرد شروع به فراوری نور می ­نمایند و این نور به تدریج درخشان ­تر می ­گردد. این ساعت­ ها خصوصا در مواردی که صبح­های زمستانی بیدار شدن از خواب برایتان سخت است مفید هستند .

سایر وسایل نوری شامل :

چراغ مطالعه برای کسانی که پشت میز کار می­ نمایند .

کلاه ­لبه ­دار مولّد نور: این وسایل شبیه کلاه بیسبال هستند که توسط چراغ­ های کوچکی نور را به چشم­ ها می ­تابانند .

دارو درمانی

داروهای ضدافسردگی عموما برای درمان SAD مفید هستند. باید از مصرف هر نوع دارویی که موجب احساس خستگی و خواب ­آلودگی می­ گردد خودداری کرد، به همین خاطر بیشتر از داروهای SSRI استفاده می­گردد. بهترین شواهد در خصوص مصرف سرترالین، سیتالوپرام یا فلوکستین موجود است. برای درمان اختلال خلقی فصلی معمولا دارو را در پاییز شروع و در بهار قطع می ­نمایند .

درمان شناختی رفتاری (CBT)

شواهدی وجود دارد که نشان می ­دهند درمان شناختی رفتاری می ­تواند برای درمان افسردگی زمستانی و پیشگیری از عود آن در زمستان سال های آینده مفید باشد.